خراطی چوب | معرفی دستگاه و انواع چوب خراطی

خراطی چوب شیوه ای از تولید محصولات چوبی است که طی آن و توسط ابزار و وسایل مختلف و عمدتا به وسیله ی دستگاه خراطی اشیایی نظیر قلیان،گهواره،پایه ی آباژور،پایه میز،دسته کتری،دسته ی مغار،دسته پیچ گوشتی،بافور،شمعدان و ظروف مختلف ساخته و پرداخته میشود.خراطی ساختن اشیا از چوب است که سابقه ی بسیار طولانی دارد.خراطی چوب یکی از صنایع دستی سنتی ایران است که از زمان های قدیم در این مرز و بوم رواج داشته و به طور معمول در مناطقی از جنوب کشور که چوب در آنجا بیشتر یافت میشود رایج است.

دستگاه خراطی چوب

هنر خراطی با ایجاد حجم برای تکه چوب انجام میشود.در گذشته این کار بادست و ابزار های ساده صورت میگرفت که با پدال کنترل میشدند اما امروزه از ماشین های خراطی استفاده میشود که بسیار پیشرفته تر هستند.ابزار های خراطی بر اساس سرعت به دو دسته تک سرعته و چند سرعته و بر اساس پایه به دو نوع پایه دار و رومیزی تقسیم میشوند که در ادامه به معرفی آنها میپردازیم.

انواع دستگاه های خراطی چوب

اگر بخواهیم دستگاه های خراطی را بر اساس چگونگی انتقال نیروی محرکه تقسیم کنیم،دستگاه خراطی به دو دسته ی چند سرعته و تک سرعته تقسیم میشوند.

دستگاه خراطی چند سرعته

همانطور که از نام این دستگاه مشخص است،سرعت های مختلفی داشته و به راحتی فقط با عوض کردن وضعیت کلید میتوان سرعت آن را تغییر داد.

دستگاه خراطی تک سرعته

تغییر سرعت در این دستگاه با تعویض جای تسمه روی فولی پله ای اتفاق می افتد.فولی ها برعکس هم قرار گرفته اند که یکی روی محور اصلی و دیگری موازی آن روی محور نیش در لنگه قرار دارد.هرچه قطر فولی ها بزرگتر باشد و قطر فولی لنگه کوچکتر سرعت دستگاه بیشتر خواهد بود و برعکس.

همچنین دستگاه خراطی بر اساس نوع پایه به دو دسته ی رومیزی و پایه دار تقسیم میشود.بدنه دستگاه خراطی پایه دار روی پایه قرار میگیرد اما در نوع رومیزی دستگاه پایه نداشته و باید روی میز قرار بگیرد.

دستگاه خراطی چوب مناسب

به طور کلی ماشین های رومیزی معمولا قدرت کمتر،ساختمانی ضعیف تر،دهانه کار گیر و طول کار کمتری نسبت به نوع ایستاده دارند و ماشین های ایستاده وزن و ساختمان محکم تری داشته و در میان استادکاران محبوب تر هستند اما اینک ه ماشین خراطی ایستاده بهتر است یا رومیزی تا حد زیادی به کاربرد شما بستگی دارد.قبل از خرید دستگاه خراطی باید پروژه خود را در نظر بگیرید و با توجه به نوع سازه،حجم،طول و قطر قطعه کار،دستگاه خود را انتخاب کرده و سپس امکانات دیگر دستگاه را مد نظر قرار دهید.

نکات ایمنی مهم کار با دستگاه خراطی

• از پوشیدن لباس کار گشاد پرهیز کرده و موهای خود را حتی الامکان کوتاه کنید و قطعات زینتی دست خود مثل انگشتر و ساعت و … را باز کرده و از ماسک تنفسی و گوشی حفاظتی و ماسک ایمنی مخصوص خراطی استفاده کنید.
• تلاش کنید از ماشین خراطی که مکنده دارد استفاده کنید و توجه کنید قطعات ماشین، محکم در محل خود مستقر باشند و مراقب آچار سه نظام باشید تا که روی آن جا نمانده باشد زیرا در اثر روشن کردن ماشین، پرتاب شده و خطرناک خواهد بود و نکته اصلی که در مغار باید توجه کنید این است که از مغارهای تیز استفاده کنید و دسته چوبی آنها بدون ترک و شکستی باشد.
• قبل روشن کردن ماشین قطعه کار باید بین دو مرغک را حرکت دهید تا اطمینان داشته باشید که به تکیه گاه برخورد نمی کند و از استحکام قطعه بین دو مرغک اطمینان حاصل کتید.
• قطعه چوب در حال دوران را با دست لمس نکنید و در آخر خراطی دستگاه را تمیز کرده و بر اساس چک لیست کارگاه دستگاه خراطی را با برنامه سرویس کنید.

---

خرید روغن چوب آرتک

چوب مناسب خراطی

هنر خراطی از جمله هنرهایی است که به تراشیدن، جدا کردن پوست چوب، متقارن شدن چوب و غیره در هنر خراطی پایه کار چوب است که با انتخاب چوب مناسب برای طرح مورد نظر خود می‌توانید به راحتی و با کیفیت بالایی آن را اجرا کنید. به دلیل اینکه در خراطی جهت اجرای طرح روی چوب از مغار استفاده می‌شود، حتما باید چوبی با دوام و مستحکم در نظر بگیرید. زیرا چوب باید در مقابل ضرباتی که با چکش به مغار وارد می‌شود تا روی چوب کنده کاری انجام گیرد، مقاوم باشد. هنر خراطی در کار نجاری برای ساخت سازه‌هایی مانند مبلمان، سرویس خواب، وسایل دکوری، ظروف چوبی و موارد مشابه دیگر در نظر گرفته می‌شود.

انواع چوب مناسب برای خراطی

همانطور که گفته شد برای این کار باید از چوب های سخت استفاده کرد تا مقاومت بالایی داشته باشند.از این رو چوب‌های سختی مانند چوب‌ زبان گنجشک یا ون، راش، گردوی آمریکایی، کهور، بلسان، چنار گزینه‌های مناسبی برای این کار هستند.

چوب چنار

چوب چنار از بافت پیچیده‌ای برخوردار است که این موضوع از شکستگی آن جلوگیری می‌کند. این نوع چوب به دلیل تضاد رنگی که دارد شبیه چوب راش می‌باشد. افرادی که به کار خراطی می‌پردازند، با استفاده از این چوب می‌توانند کارهای متنوع و زیبایی را خلق کنند. برای ساخت انواع ابزارهای آشپزی و ملزومات آشپزخانه می‌توان چوب چنار را برای کارهای خراطی در نظر گرفت.

چوب بلسان

چوب بلسان جز چوب‌های کمیاب در هنر خراطی است که رنگ آن بنفش می‌باشد. از این جهت قیمت بالایی دارد و خراطان ترجیح می‌دهند از این نوع چوب خاص برای ساخت کارهای نفیس، مینیاتوری و لوکس استفاده کنند. 

چوب کهور

چوب کهور دارای بافت پیچیده‌ای است که ظاهر منحصر به فردی نسبت به چوب‌های دیگر دارد. یکی از مزیت‌های این چوب، برش راحت آن است که قابلیت فرم دهی بالایی دارد. این چوب به دلیل بافت و ظاهر عجیب اندازه‌های یکسانی ندارد و به صورت تکه تکه یافت می‌شوند. 

چوب گردو

چوب گردو آمریکایی جز چوب‌های سخت است که از دوام و استحکام بالایی برخوردار می‌باشد. این چوب در برابر هر گونه فشار و ضربه نیز مقاومت بالایی دارد. از این جهت می‌توان در ساخت وسایل چوب و خراطی از آن استفاده کرد؛ زیرا برش آن با ابزارهای تیز بسیار راحت است و خراشیدگی روی آن مشاهده نمی‌شود. نکته‌ای که در هنگام استفاده از این چوب باید در نظر داشت، این است که سنباده زنی آن باید حتما در جهت بافت چوب صورت گیرد تا به آنچه انتظار دارید، برسید.

چوب زبان گنجشک

چوب زبان گنجشک یا ون به دلیل استحکام و دوام بالایی که دارد می‌تواند گزینه مناسبی برای کار خراطی باشد. رنگ این چوب قهوه‌ای روشن یا کرم است که معمولا برای ساخت دسته چکش، دسته کلنگ، چوب‌های ورزشی بیس بال در نظر گرفته می‌شود. زیرا این چوب در برابر هر گونه ضربه و فشار مقاومت زیادی دارد.

چوب راش

چوب راش از چوب‌های سبک می‌باشد که رنگ روشنی دارد و طرح و بافت آن مشخص نمی‌باشد. با استفاده از این چوب می‌توان سازه‌هایی با تضاد رنگی و جلوه‌ای مشابه چوب‌های گران قیمت ساخت. از این رو خراطان می‌توانند چوب راش را برای کارهای زیبا و لوکس در نظر بگیرند. بیشترین کاربرد این چوب در ساخت ابزارهای آشپزی مختلف می‌باشد.

تفاوت هنر خراطی و نجاری

خراطی به معنای تراشیدن و متقارن ساختن یا جدا کردن پوست چوب است.در حالی که نجاری با خراطی کاملا متفاوت است.نجار با وصل کردن چوب های مختلف،اجسام گوناگون میسازد.اما خراط با تراشیدن تکه چوب حجم یا شی مورد نظر را میسازد.برخی به اشتباه هنر خراطی را شاخه ای از نجاری میدانند،اما این هنر شاخه ای از نجاری نبوده و شاخه ای جداگانه دارد.

اگر شما علاقمند به خراطی یا ساخت وسایل چوبی مثل کاسه ی چوبی باشید به دنبال ایده هایی برای ساخت وسایل و اکسسوری هستید تا با چوبی که در اختیار دارید هنر خود را به نمایش بگذارید.به عنوان مثال کاسه ی چوبی فقط محدود به کاسه ی غذا خوری نیست و شما میتوانید هر وسیله ای که میخواهید با چوب بسازید.نگهداری از کاسه چوبی که با آب و مواد غذایی و مواد شوینده در تماس هستند،بسیار مهم است.باید از روغن های گیاهی مخصوص چوب که به همین منظور تولید شده اند استفاده کنید.

ابزار و وسایل خراطی چوب

هنر خراطی هم مانند هر هنر دیگری نیاز به ابزار و وسایل تخصصی خود دارد و نمیتوان این هنر را خود جوش آموزش دید و باید استاد کاری کنارتان باشد تا حداقل اصول و ابزار اولیه را به شما آموزش دهد.از ابزار های اصلی این هنر میتوان به تیغه و دسته ی ابزار ها اشاره کرد.

تیغه ابزار ها

امروزه، ابزارهای خراطی تنوع بسیاری دارند و باید قبل از انتخاب ابزار، عملکرد هر نوع و تفاوت‌های نامحسوس آنها را در شکل و اندازه، نسبت به هم دانست. همچنین جنسیت آنها خیلی اهمیت دارد که از جنس فولاد سخت یا فولاد کربن (carbon steel) یا فولاد تند بر (high speed steel) باشند. هر نوع از این دو فولاد دارای مزایای خاص خود است.ابزارهای ساخته شده با فولاد تندبر تیزی خود را بیشتر حفظ می‌کنند و چون در هنگام تیز کردن دیرتر داغ می‌شوند، راحت‌تر از ابزارهای ساخته شده از جنس فولاد سخت تیز می‌شوند، اما وقت بیشتری را باید برای تیز کردن این ابزارها صرف کرد و قیمت آنها به مراتب بالاتر است.

دسته ابزار ها

دسته ابزار ها را اغلب از چوب خراطی می‌کنند که بسته به نوع تیغه ابزار و استفاده‌ای که از آن می‌شود، ممکن است طول آن از 10 سانتی‌متر تا 50 سانتی‌متر متغیر باشد. (البته در بعضی ابزارهای تراش که برای عمق‌های بیشتر، در خراطی کاسه‌ای، به کار می‌روند از دسته‌های فلزی بلندتر هم استفاده می‌شود). گذشته از حالت‌هایی که می‌توان برای راحتی کار روی دسته‌ها ایجاد کرد، اکثر دسته‌های چوبی در قسمت اتصال به دنباله تیغه مجهز به حلقه‌های فلزی هستند تا از ترک خوردن و شکستن دسته در هنگام کار جلوگیری شود. برخی سازندگان ابزارهای خراطی، دسته‌هایی را عرضه کرده‌اند که قابلیت تعویض تیغه را دارند که می‌توان با تعداد متنوعی از تیغه‌ها یک دسته را به کار برد.

ابزار های اصلی به چهار گروه قابل تقسیم هستند

ابزار های اصلی مورد نیاز برای کار خراطی به چهار نوع اصلی تقسیم شده که عبارتند از:نون گاز ها(gouge)،مغار ها،اسکنه ها (scrapers) و جداکننده ها(parting tool).

نون گاز

برای برش گلویی و تو رفتگی ها استفاده میشود.این ابزار یک ابزار معمولی و رایج است و در سایز های 3تا 19 میلی متری در بازار موجود است.از ابزار نون گاز برای برش گلویی و تو رفتگی ها استفاده می شود.نون گاز کاسه و اندام از انواع این ابزار هستند.

مغار

یکی از ابزار های اصلی در خراطی است که دو طرف آن لبه های تیغ مانند شیب دار دارد.اکثر مغارهای خوب و با کیفیت از فولاد سخت درست شده اند و اندازه های 12،19،25 و 32 میلی متر دارند.

اسکنه

وسیله ای بسیار شبیه به مغار است اما فرق آن با مغار این است که سر آن به شکل مربعی است و زاویه ی لبه برش آن 45 درجه است.اسکنه ها هم انواع مختلفی دارند : تخت، سرکج، ناخنی، سرگرد، چاقویی و … همگی از انواع مختلف این ابزار هستند.

جداکننده

همانطور که از نام این ابزار پیداست از آن برای جداسازی تکه‌های اضافه دو سر قطعه در پایان کار استفاده می‌شود.

مراحل کار خراطی ظروف چوبی

در خراطی چوب اصول و برش‌های اولیه‌ای وجود دارد که یادگیری صحیح آنها احتیاج به تمرین و ممارست فراوانی دارد. با توجه به اینکه در مراحل خراطی چوب بیشتر برش صورت می‌گیرد، لازم است که دستگاه در سرعت‌های پایین‌تر تنظیم شود تا علاوه بر رعایت ایمنی و برش تمیز تر، مطالب بهتر ملکه ذهن شود.مراحل اولیه ی خراطی چوب به شرح زیر است:

مرحله برش چوب

ابتدا یک قطعه چهار تراش از گونه ی چوبی که مناسب ساخت ظرف چوبی باشد نظیر چوب گردو را انتخاب نموده ، سپس توسط ارّه آن را به صورت دایره برش داده و از یک پرگار برای مشخص کردن مرکز آن استفاده می نماییم.با توجه به مرکز یابی ، قطعه کار را بر روی ماشین خراطی نصب می کنیم. در این مرحله ، قطعه کار را با دست چرخانده تا مطمئن شویم که در هنگام چرخش ،‌ با قسمت هایی از دستگاه بر خورد نکند و قطعه کار به صورت صحیح و محکم در بین مرغک دستگاه نصب شده باشد.

مرحله تراش چوب

سپس تکیه گاه ماشین خراطی را در فاصله ی حدودا 5 میلی متر از قطعه ی کار چوبی تنظیم کرده و سرعت ماشین خراطی را توسط اهرم سرعت ، متناسب با اندازه قطعه کار چوبی تعیین می کنیم.قبل از روشن کردن ماشین خراطی از دستکش ، کلاه و عینک حفاظتی استفاده کرده و توسط یک مغار قاشقی در زاویه 30 درجه در حالی که قطعه کار چوبی در حال چرخش است مغار را به آن نزدیک میکنیم تا تراشه های چوب را بردارد . در این حالت با حرکت دادن مغار به سمت چپ و راست ، کار تراشیدن را ادامه می دهیم تا به اندازه و شکل صحیح ظرف چوبی مورد نظر برسیم.

مرحله پرداخت چوب

پس از این مرحله وقتی که شکل بیرونی ظرف چوبی به اتمام رسید آن را از  مرغک ماشین خراطی جدا کرده و جهت خالی کردن سطح داخلی آن،ظرف چوبی را توسط سه نظام خراطی از یک طرف به دستگاه متصل می کنیم و توسط یک مغار قاشقی،خراطی سطح داخلی ظرف چوبی را به اتمام می رسانیم،سپس با استفاده از کاغذ سمباده ظرف را پرداخت نموده تا سطح کار کاملا صیقلی بدست آید. 

و در مرحله آخر باید از روغن های گیاهی مخصوص ظروف چوبی استفاده کرد.

خراطی چوب با دست

تاریخ شروع هنر خراطی به‌طور دقیق مشخص نیست اما از آنجا که چوب از اولین موادی بوده که بشر شناخته، می‌توان گفت قدمت این هنر به زمانی‌ بازمی‌گردد که انسان اولیه برای نخستین بار با استفاده از چوب سلاح ساخت.قدیمی‌ترین اثر خراطی مربوط به مقبره توتانخامون در مصر است که قدمتی بیش از  سه‌هزار سال دارد. همچنین آثار کشف شده در مصر هم قدمت خراطی را به ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح نسبت می‌دهند. در آن زمان خراطی مانند امروز وجود نداشت و برای تراش چوب به دو نفر نیاز بود تا یک نفر چوب را چرخانده و دیگری  با ابزار تیز به چوب درحال چرخش فرم دهد.همانطور که گفته شد این کار بادست و ابزار های ساده صورت میگرفت که با پدال کنترل میشدند اما به مرور زمان و با ساخت دستگاه های خراطی چوب این کار برای استادکاران آسان تر شده است.

---

رنگ مخصوص چوب روس